Ik leer het niet af, te denken dat het verkeer mij genadig zal zijn, dat ik niet in de file zal staan, dat anderhalf uur wel voldoende is om 50 km te overbruggen naar Bruxelles midi. Maar de trein, met mijn zus en moeder erin, rolde net het station uit richting het kanaal en ik zat er dus niet op.
Twee uurtjes later vervoeg ik hen op de immense binnenplaats van het V&A, met een frisse herfstneus maar in de warm-oranje zon. De tentoonstelling die de vijf decennia lang verhulde garderobe van Frida Kahlo toont, is al een hele poos ‘sold out’, maar er is een (weliswaar duur) achterpoortje. Maak je ter plaatse voor één jaar lid van Victoria & Albert Museum en je kan zo binnen. Die lidkaart geeft gratis toegang tot elke tentoonstelling, je brengt gratis een vriend mee, en je krijgt 10% korting op aankopen in de shop, maar dan moet je dus wel bereid zijn 70 pond neer te tellen. Een optie voor wie vaak naar London afzakt, een redding voor wie absoluut Frida Kahlo wil zien. En dat wilde ik graag. In 1994, toen ik als semi-Mexicaanse door het leven ging en de bijnaam ‘Frijol’ droeg (voor het Engelse ‘Bean’ wat met enige verbeelding in het Nederlands ‘Bien’ kan zijn, van Sa-Bine), bezocht ik meermaals het Casa Azul in Coyoacan, vlakbij Mexico-city. Sinds Europalia 1993 - helemaal in het teken van de Mexicaanse cultuur - was ik helemaal aan dat land verknocht geraakt, en daarmee ook aan Frida Kahlo die de Mexicanidad altijd geëngageerd heeft uitgedragen.
De tentoonstelling geeft een rijk beeld van de kunstenares. Je wordt geïntroduceerd in haar familiegeschiedenis aan de hand van een hoop foto’s van de stamboom van moeder én vader. Hij was een ingeweken Duitser en ontpopte zich tot belangrijk staatsfotograaf die het landschap, de architectuur en de bedrijvige bouwwoede van die periode vastlegde. Frida was geïntrigeerd door het werk van haar vader en dook vaak zijn studio in. De portretten die hij van haar maakte, gebruikte ze later voor haar intieme, autobiografische schilderijen. Haar vader liet het Casa Azul bouwen en Frida heeft er haar leven lang gewoond. Eerst als jong meisje, nadien revaliderend van het ongeluk dat haar voor altijd invalide maakte, later met haar man Diego Rivera. Het is in het Casa Azul dat Trotsky verbleef (en waar hij werd doodgeschoten!), waar André Breton over de vloer kwam en waar een hele schare aan intellectuele en kunstminnende Mexicaanse en internationale revolutionairen, surrealisten en bohémiens elkaar vonden. Frida werd de veruiterlijking van de Mexicanidad - het trots opeisen en tonen van de inheemse gebruiken - als reactie op het dictatoriale tijdperk van Porfirio Diaz die dweepte met de Europese beau monde, dit als officiële cultuurpolitiek wilde installeren en daarmee de eigen Mexicaanse volksaard aan de kant schoof. De Revolutie van 1910-1920 opende de weg naar een nieuwe fierheid waarvan Frida Kahlo de emanatie was.
Dat werd niet alleen zichtbaar in haar kledij (typische klederdracht van Oaxaca) maar ook in de aankleding van haar huis: Papier Machée poppen, de typische haarloze mormelhonden (die ook te bewonderen zijn in de geniale Pixar film Coco), kleine metalen schilderijtjes die traditioneel in de kerken hingen en waarop de eenvoudige, diepgelovige Mexicaan zijn leed verbeeldde (ex voto of retablo) en zo bevrijding vroeg aan De Virgen of een andere heilige. Frida zocht vooral schilderijtjes van mensen die slachtoffer waren van een ‘auto ongeluk’. Enkele van die schilderijtjes, aandoenlijk in hun eenvoud en kleurenpracht, is te zien in de tentoonstelling.
In een tweede, grotere ruimte stap je binnen en kijk je recht in de diepbruine ogen van la Kahlo. Op een sterk uitvergrote foto die als muur dient ligt ze horizontaal en kijkt de bezoeker speels aan. In die kamer staan zes etalages in de vorm van een bed met parafernalia uit haar intieme leven: medicatie, korsetten, schoenen, prothesen, make-up, parfum, brieven aan geliefden, aan dokters, aan familieleden (een aanrader is trouwens ‘Con Amor’ waarin haar brieven vertaald zijn). Hier wordt ook haar levenslange worsteling voor altijd kinderloos te blijven, pijnlijk duidelijk.
Uiteindelijk kom je, via een voorgeborchte waarin je een naakte Frida ziet die haar haar in een dikke vlecht legt, in een gang waar het bloed van al de operaties boven je hoofd vloeit, om te eindigen in de schatkamer van de tentoonstelling: de tempelruimte.
In een goudkleurige tempel staat Frida een dertigtal keer telkens met een andere, kleurrijke outfit, met rokken tot op de grond zodat haar benen niet zichtbaar waren, en met veel nadruk op de bovenkant: de traditionele blouses, de haartooi en de ogen en wenkbrauwen waar ze zelf zo fier op was. Je krijgt een rijk beeld van deze kunstenares waarvan eerder vooral de schilderijen aan de wereld werden getoond (er hangen trouwens ook een aantal schilderijen in deze tentoonstelling!), maar waarvan nu ook haar sociale bewogenheid, haar wilskracht, haar niet aflatend optimisme, en haar dagelijks gevecht met haar lichaam op de voorgrond treden.
En dan? dan kom je in de shop waar je overspoeld wordt door Frida-merchandising die je aan 10% korting kan inkopen met je lidkaart. Maar daar zijn wij (dit keer) niet ingetrapt, al hingen en lagen er best wel mooie dingen tussen!